رویکرد روانشناختی فروم درباره دین

چکیده : در این پایان¬نامه رویکرد روان¬شناختی اریک فروم در باب دین مورد بررسی قرار می¬گیرد. فروم دین را از نگاه روان شناسی اجتماعی، یک کانون اجتماعی می¬داند که به افراد نگرش مشترک می¬دهد. به سخن دیگر او دین را یک مقوله اجتماعی برمی¬شمرد و از تأثیر اجتماعی دین دفاع می¬کند و از این منظر، به تبیین روان شناختی دین می¬پردازد. از این رو دین از نظر فروم عبارت است از « هرگونه نظام فکری و عملی که گروهی در آن سهیم باشند و نوعی چهارچوب جهت گیری و منبع دلبستگی برای فرد فراهم کند ». در نظر فروم دین تسکین آلام و رنج های زندگی افراد است و از همین روست که دین یک نظام اجتماعی است که برای اعضایش اطمینان و آرامش می¬آورد. فروم معتقد است که خودآگاه معرف انسان اجتماعی است و ناخودآگاه، کل انسان است منهای آن بخشی از او که با جامعه سازگاری دارد. خدا تصور ذهنی است که بازگو کننده تجربه¬ای درونی و شکل گرفته در متن تاریخ است. او سمبول را زبان اسطوره و رؤیا می¬داند و شعایر را اعمال دینی تلقی می¬کند که بیان کننده افکار و احساسات انسانهای دیندار است و از نظر او اسطوره¬ها در صورتی با ارزش¬اند که در خدمت دین باشند. رؤیاها از فکر خود ما سرچشمه می¬گیرند که یا دینی¬اند یا منشأ روانی دارند. فروم معتقد است که دین باید در خدمت انسان باشد و نظامی و دینی قابل ستایش است که بتواند استعدادهای و انگیزه¬های انسان را شکوفا کند و او را در مسیر حقیقی راهنمایی کند. در واقع منش¬هایی که دارای خصوصیات خلاق، عشق و خرد باشند مایه رشد رهبران شایسته¬ای خواهند بود که در میان آنها رهبران ادیان جهان را می¬یابیم که توانستند اکثریت انسانها را هدایت کنند. اخلاق سازنده و ایمان یقینی از دستوراتی و احکامی سرچشمه می¬گیرد که انسان را به درستی شناخته و به کمالات و استعدادها او آگاه بوده است. فروم یک اومانیست است که برای انسان ارزش والایی قائل است. از دیدگاه او بشر درگذشته از احکام و دستوراتی پیروی می¬کرد که کمکی به رشد روح و روان او نمی¬کرد و امروزه نیز ماشین و تحولات زندگی ماشینی معیار ارزشی او واقع شده است. معیاری که انسانها را به جنون کشانده است و آنها را دچار آشفتگی و بیماریهای روحی و روانی کرده است. کلمات کلیدی: فروم، دین، روان، اجتماع، انسان، سمبول، ایمان، اخلاق